معبد خاجوراهو در هند یکی از بی‌نظیرترین مراکز مذهبی در دنیاست که در سازمان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این معبد با معماری حیرت‌انگیز و خلاقانه خود توانسته از سایر معابد هندوستان متمایز باشد. برخی از گردشگران معتقدند که این مکان به دلیل مسائلی درگذشته، مورد انتقاد شدیدی قرار گرفته است و حتی در زمان گاندی تصمیم گرفتند این معبد را ویران کنند؛ اما این کار انجام نشد و معبد خاجوراهو همچنان شکوه و جلال خود را حفظ کرده است.
در این مقاله از مجله گردشگری نامی گشت قصد داریم برای آشنایی با معبد خاجوراهو به‌عنوان یک مقصد فرهنگی و مذهبی در هند، سفری مجازی به این جاذبه دیدنی - تاریخی داشته باشیم ؛ اگر قصد سفر واقعی دارید، پیشنهاد می کنیم با یکی از تورهای هند نامی گشت ، این معبد شگفت‌انگیز را از نزدیک ببینید.
نگاهی بر تاریخچه معابد خاجوراهو
«معابد خاجوراهو» به‌عنوان یک جاذبه فرهنگی و تاریخی بی‌نظیر در هند با معماری خیره‌کننده، وجود مجسمه‌های هنری استثنایی، داستان‌های افسانه‌ای و... طیف وسیعی از گردشگران را از سراسر جهان به خود جلب می‌کند. این مجموعه تاریخی در «ایالت مادیا پرادش» قرار دارد و جزو یکی از مقاصد گردشگری محبوب در هند شناخته می‌شود.
مهم است بدانید ایالت مادیا پرادش، با ثروت تاریخی خود در طی زمان‌های گوناگون به‌عنوان منطقه‌ای بااهمیت در هندوستان شناخته می‌شود و این مجموعه معابد تاریخی - هنری از جمله محبوب‌ترین و جذاب‌ترین آثار تاریخی این ایالت به‌حساب می‌آید. این مجموعه معابد توسط «خاندان چاندلا» در سال‌های ۹۰۰ میلادی تا ۱۱۰۰ میلادی احداث شده‌اند که این مجموعه بیش از ۸۰ معبد را شامل می‌شود؛ ولی امروزه فقط ۲۵ معبد از آن همه شکوه و جلال برجای‌مانده است.
وب‌سایت گردشگری whc.unesco که سال‌هاست در صنعت توریسم فعالیت دارد، در خصوص معابد خاجوراهو این‌چنین می‌گوید:
معابد خواجوراهو در زمان سلسله Chandella ساخته شدند که بین سال‌های ۹۵۰ و ۱۰۵۰ به اوج خود رسید؛ تنها حدود ۲۰ معبد در این مجموعه باقی‌مانده است. این معابد به سه گروه مجزا تقسیم می‌شوند و به دو دین مختلف تعلق دارند؛ هندوئیسم و جینیسم. در اصل آنها تعادل کاملی بین معماری و مجسمه‌سازی برقرار می‌کنند. معبد کاندریا با انبوهی از مجسمه‌ها تزیین شده است که یکی از بزرگ‌ترین شاهکارهای هنر هند است.
هر آنچه باید از معماری معبد خاجوراهو بدانید!
در طراحی و ساخت معابد خاجوراهو، از اصول متداول و معمول در معماری شمال هند به نام «ناگارا» بهره گرفته شده است؛ این عمارت‌ها با رعایت الگوهای معماری هندو ایجاد شده‌اند. همچنین، هر معبد شامل یک ساختمان مرکزی و چندین بنای حاشیه‌ای در اطراف معبد بزرگ است که تمامی آنها بر روی پایه‌های سنگی فوق‌العاده بزرگ ساخته شده‌اند. طریقه ساخت منارهای معبد به این‌گونه است که بر روی چهارپایه اصلی ساختمان، تکه سنگ‌هایی را قرار داده‌اند و میان آنها را با مصالح ساختمانی سخت و محکم انباشته‌اند.
در ضمن مصالح استفاده شده در ساختمان‌های معابد خاجوراهو، اغلب ماسه‌سنگ هستند که با رنگ‌های شاد و متنوع در احداث معابد به کار گرفته شده‌اند. البته در ساخت ۴ معبد این مجموعه، از گرانیت استفاده شده است. مصرف ماسه‌سنگ به دلیل انعطاف‌پذیری بیشتر نسبت به گرانیت و همچنین شکل‌دادن راحت‌تر آن توسط مجسمه‌سازان قرون‌وسطی انتخاب شده است.
مهم است بدانید که «نقوش حجاری» در معابد خاجوراهو، با هنرمندی هر چه تمام و نظم شگفت‌آوری در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند، به‌گونه‌ای که گردشگران احساس می‌کنند این نقوش سنگی در حال قصه‌گویی هستند و تاریخ را برای شما تعریف می‌کنند.
به‌صورت کلی معابد خاجوراهو در ایالت مادیا پرادش به دلیل‌های مختلفی، واقعیت‌های فرهنگی را به تصویر می‌کشند. این اماکن، به‌عنوان نمادهای معنوی و ارزشمند در مفهوم آیین هندوها شناخته می‌شوند؛ هرچند برخی افراد نقدهایی به حکاکی‌های معابد خاجوراهو دارند. بااین‌وجود، اصلی‌ترین تأکید به فلسفه ساخت این مکان‌ها اختصاص دارد.
باتوجه‌به این دیدگاه، معابد خاجوراهو به‌عنوان مکان‌های مقدس در فرهنگ هندوی مورداحترام قرار می‌گیرند. این فضاها، درست مکانی هستند که مردم از لذت‌های دنیوی دور شده و به عبادت خدایان مشغول می‌شوند. مجسمه‌ها در داخل این مکان‌ها نمادهای خدایان و افکار معنوی را به تصویر می‌کشند. این دیدگاه نشان‌دهنده این است که معابد خاجوراهو نه‌تنها به‌عنوان فضاهای مقدس محسوب می‌شوند، بلکه نقشی بزرگ در تأکید بر تفکر مذهبی و معنوی جامعه ایفا می‌کنند.
مجسمه‌های معبد خاجوراهو
معبد خاجوراهو یک مکان متمایز است که با واکنش‌های زیادی در اعصار مختلف تاریخ مواجه شده است؛ چون مجسمه‌هایی با موضوع هوس و شهوت در این معبد به‌وفور دیده می‌شود. برخی معتقدند که این تصاویر زشت و ناپسند است و به همین دلیل هم در دوران گاندی خواستند که معبد را ویران کنند.
به‌هرحال این مجسمه‌ها بیان‌کننده زندگی، امیال و احساسات مردمان هند درگذشته‌های دور بوده است و در واقع بخشی از تاریخ این کشور بوده که در قالب هنر بیان شده است. معبد خاجوراهو به‌عنوان یک نماد مهم از عشق و شهوت در فرهنگ هندو، محلی است که برخی هم آن را مکانی متبرک و مقدس تصور می‌کنند. این مکان با مجسمه‌ها و آثار هنری خاص خود برای گردشگران جذاب است و درک بهتری از ابعاد انسانی عشق و هوس را فراهم کرده است.
معابد خاجوراهو در ایالت مادیا پرادش به دلایل متنوعی، واقعیت‌های فرهنگی هند را به تصویر می‌کشند. این اماکن به‌عنوان نمادهای ارزشمند در مفهوم هندو هستند؛ هرچند برخی افراد نقدهایی به حکاکی‌های بیرونی معابد خاجوراهو دارند؛ اما بااین‌وجود اصلی‌ترین تأکید به فلسفه ساخت این مکان‌ها اختصاص دارد.
برخلاف منتقدین، عده‌ای هم بر این عقیده‌اند که این فضاها جایی هستند که مردم از لذت‌های دنیوی دوری کنند و به عبادت خدایان مشغول شوند؛ چون آنها می‌گویند مجسمه‌ها در داخل این مکان‌ها خدایان و افکار معنوی را به تصویر می‌کشند. این دیدگاه بر این باور است که معابد خاجوراهو نه‌تنها فضاهای مقدس محسوب می‌شوند، بلکه نقشی بزرگ در تأکید بر تفکر مذهبی و معنوی جامعه ایفا می‌کنند.
معبد خاجوراهو در هند چه جذابیت‌هایی دارد؟
اگر به دیدن این مجموعه معابد در هند می‌روید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنید که بتوانید نمای معابد را در شب شاهد باشید؛ زیرا این معابد در شب با نورپردازی‌های جذاب بسیار دیدنی و چشم‌نواز می‌شوند. یکی از جاذبه‌هایی که در هند موردتوجه گردشگران قرار می‌گیرد این معابد هستند. توصیه می‌کنیم حتماً این مجموعه معابد خاجوراهو را در فهرست بازدیدهای خود در سفر با تور هند قرار دهید. از دیگر ویژگی‌های این مجموعه مناظر تماشایی آن برای عکاسی است؛ با نمای این معابد می‌توانید زیباترین عکس‌ها را در سفر به هند بگیرید. عکاسی در کنار معابد خاجوراهو، یکی از لذت‌های گردشگران در بازدید از این مکان است.
معروف‌ترین معابد خاجوراهو کدام‌اند؟
زمانی که این معابد احداث شدند، تعداد آنها بسیار زیاد بود و عظمت شگفت‌انگیزی داشتند. جالب است بدانید که آنچه اکنون از معابد خاجوراهو وجود دارد، تنها بخش کوچکی از آن معابد باشکوه است. ۲۵ معبد از ۸۰ معبد ساخته شده و تا به امروز برجای‌مانده است که در هریک از آنها تعدادی از خدایان هندو عبادت می‌شوند. در این قسمت از مقاله مهم‌ترین معبدهای این مجموعه را معرفی می‌کنیم:
معبد خنداریا
این معبد در قسمت غربی معابد خاجوراهو قرار گرفته است و عظیم‌ترین معبد فعلی این مکان محسوب می‌شود. برای ساخت آن بیش از بیست و پنج سال زمان صرف کرده‌اند و ارتفاع آن به بیش از سی متر می‌رسد و همچنین این معبد شامل ۸۷۰ مجسمه عظیم است که هر یک جذابیت‌های منحصربه‌فرد خودش را دارد.
معبد لاکشمانا
بالاتر هم گفتیم که بخش‌های زیادی از این معبد ویران شده‌اند؛ ولی هنوز بخش‌هایی مهم از آن وجود دارد که مورد استقبال گردشگران قرار گرفته است. یکی از این بخش‌ها «معبد لاکشمانا» نام دارد که مجسمه‌های این معبد روایت‌کننده نبردها و فتوحات هند در تاریخ باستان هستند.
معبد ماهادوا
«معبد ماهادوا» که بخش عظیمی از آن ویران شده، ممکن است در قدیم بخشی از معبد بزرگ خنداریا بوده باشد. در این معبد «شیوا» عبادت می‌شود؛ شیوا یکی از خدایان اصلی هندوئیسم شناخته می‌شود؛ این معبد به‌عنوان یکی از مقدس‌ترین محل‌های عبادت هندوها به شمار می‌رود که زیبایی چشم نوازی دارد.
همچنین، در معبد ماهادوا یا معبد شیوا، یک بخش مهمی وجود دارد که مجسمه‌ای از مردی که شیری افسانه‌ای شاخ‌دار را در آغوش کشیده، قرار دارد. این مجسمه نمایانگر حاکمیت شیوا یا نمادی از قدرت و شجاعت است؛ زیرا شیر نماد قدرت در فرهنگ هندوئیسم به‌حساب می‌آید.
معبد چیتراگوپتا
این معبد درست در منطقه شمالی دیوی جاگدامبا واقع شده است. در «معبد چیتراگوپتا» عناصری همچون مجسمه‌های نبرد با جانوران، سنگ تراشه‌ها، دسته‌های زیبای سلطنتی، صنایع‌دستی سنگی و نمایش‌های رقص و شادی زندگی روستایی به چشم می‌خورد.
معبد پارسوانات
«معبد پارسوانات» مربوط به قرن دهم است و جزو بهترین و محبوب‌ترین معبد در قسمت شرق مجموعه معابد خاجوراهو به شمار می‌آید. این معبد همچنین برخی از معروف‌ترین مجسمه‌های خاجوراهو را در خود جای‌داده است. در مقابل طراحی پیچیده قسمت غربی، نقشه این معبد کاملاً ساده است.
معبد برهما
«معبد برهما» دیگر معبد این مجموعه تاریخی است که از مصالح ساختمانی گرانیت ساخته شده است و یکی از کهن‌ترین معبدهای این مجموعه به‌حساب می‌آید. برهما از القاب خدایان بزرگ هندو است و دو تای دیگر این خدایان شیوا و ویشنو هستند؛ همچنین، این معبد ساختار متفاوتی دارد و نقشه آن با دیگر معابد شباهتی ندارد.
معبد غانتای
درست در سمت جنوب این مجموعه، «معبد غانتای» به‌عنوان گوهر کوچکی می‌درخشد. در حقیقت چیز زیادی از این معبد بر جا نمانده است؛ فقط چند ستون است که بر روی آن حکاکی‌هایی دیده می‌شود. همچنین، تزیینات ورودی مجسمه الهه جین هشت بازو سوار بر پرنده افسانه‌ای گارودا به‌عنوان نقش‌برجسته‌ای است که ۱۶ رؤیای مادر ماهاویرا، بزرگ‌ترین شخصیت مذهبی در آیین جین و همتای بودا را نشان می‌دهد.
مهم: از دیگر معبدهای مشهور این مجموعه عبارت‌اند از: معبد آدینات، معبد جاوری و معبد وامانا.
موقعیت جغرافیایی معبد خاجوراهو در هند
این جاذبه باستانی در بخش مرکزی کشور هند قرار دارد و در ایالت مادیا پرادش و محدوده چاتارپور واقع شده است. این ایالت به دهلی پایتخت هند چندان نزدیک نیست و حدود ششصد و سی کیلومتر از دهلی فاصله دارد. مجموعه معابد خاجوراهو در یک دهکده باستانی به نام «خاجوراهو» جای گرفته است که طبیعت بکر و زیبایی هم دارد و یک رودخانه بزرگ از کنار این روستا عبور می‌کند.
بهترین فصل بازدید از معابد خاجوراهو در هند
پیشنهاد آژانس نامی گشت این است که در ماه فوریه به بازدید از معابد خاجوراهو هند بروید. اگر در این ماه به دیدن این معبد بروید، هم به لحاظ آب وهوایی بهترین زمان را انتخاب کرده‌اید و و هم می توانید در جشنواره رقص شرکت کنید. برای آشنایی بیشتر با شرایط آب وهوا، زمان بندی فستیوال ها و نکات سفر، حتماً راهنمای سفر به هند را بخوانید.
ساعات بازدید از معابد خاجوراهو هند
هر روزه درست در دو بازه زمانی مختلف، امکان بازدید از معابد خاجوراهو وجود دارد؛ حتی روزهای یکشنبه و تعطیلات رسمی هم این معابد میزبان گردشگران هستند. ساعات بازدید از این مجموعه به شرح زیر است:
- پارت اول: همه‌روزه از ساعت ۵ صبح تا ۱۲ ظهر
- پارت دوم: همه‌روزه از ساعت ۴ بعدازظهر تا ۹ شب
برگزاری فستیوال رقص در معبد خاجوراهو هند
جالب است بدانید هر ساله یک فستیوال باشکوه از رقص‌های کلاسیک هند، در ماه مارس یا فوریه در این مکان به‌صورت گسترده‌ای جشن گرفته می‌شود. این جشنواره بسیار باشکوه و مفرح برگزار می‌گردد و اغلب بازدیدکنندگان سعی می‌کنند در زمان برگزاری این فستیوال از معابد خاجوراهو در هند بازدید کنند. این جشن از محبوب‌ترین جشن‌ها و فستیوال‌های هند به شمار می‌رود.
جاذبه‌های گردشگری در اطراف معابد خاجوراهو هند
حالا که بیش از ۶۰۰ کیلومتر از دهلی دور شده‌اید تا بتوانید از معابد خاجوراهو دیدن کنید، بهتر است تماشای جاذبه های گردشگری اطراف این مجموعه را نیز از دست ندهید. اگر علاقه مند به جاذبه های مذهبی هستید، پیشنهاد می کنیم معبد طلایی هند در شهر آمریتسار را نیز در برنامه سفر خود قرار دهید؛ این معبد یکی از مقدس ترین اماکن برای سیک‌ها است و معماری چشمگیری دارد.
از مهم ترین جاذبه های دیدنی که در نزدیکی این معبد وجود دارد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- موزه هنر مردمی
- قلعه آجایگار
- قلعه کالینجار
- موزه باستان‌شناسی
- آبشار رانه
اگر می خواهید با سایر جاذبه های معروف این کشور شگفت‌انگیز آشنا شوید، سری هم به فهرست جاهای دیدنی هند بزنید.
خرید تورهای هند از آژانس نامی گشت
آژانس مسافرتی نامی گشت با تورهای متنوع و خدمات استثنایی تجربه‌ای بی‌نظیر از سفر به هند را برای شما به واقعیت تبدیل می‌کند. این آژانس گردشگری، به‌عنوان یک راهنمای مطمئن برای اکتشاف زیبایی‌های فراوان هند در خدمت شماست تا سفری خاص را در سرزمین عجایب تجربه کنید.
از شهرهای زنده گرفته تا طبیعت زیبا و غذاهای محلی، نامی گشت اطمینان می‌دهد که تورهای هند آنچه که شما از سفر به این سرزمین منحصربه‌فرد انتظار دارید را برآورده می‌کند. تورهای نامی گشت با ارائه بسته‌های گردشگری شخصی‌سازی شده، اقامت در هتل‌های باکیفیت و راهنمای تخصصی به شما فرصت می‌دهند تا به آسودگی از تمامی زیبایی‌ها و جذابیت‌های هند لذت ببرید.
جمع‌بندی: بازدیدی خاطره‌انگیز از مجموعه آثار تاریخی خاجوراهو
در نهایت پیشنهاد ما این است که در سفر به سرزمین هفتاد و دو ملت از مجموعه معابد خاجوراهوی هند هم دیدن کنید و با تاریخ و فرهنگ کشور پهناور هند بیشتر آشنا شوید. اگر اولین سفر شما به هند است، پیشنهاد می کنیم ابتدا با مسیر کلاسیک مثلث طلایی هند (دهلی، آگرا، جیپور) آشنا شوید که شامل مهم ترین مقاصد فرهنگی و تاریخی کشور است. این سفر در کنار معماری زیبا، مجسمه‌های هنری منحصربه‌فرد و اسرار تاریخی، شما را به دنیایی از اعتقادات و هنرهای جذاب هندو سوق خواهد داد. با پویایی فرهنگی، جشنواره رقص پرانرژی و طبیعت آرامش‌بخش اطراف خاجوراهو، این سفر خاص به شما گردشگران فرصت می‌دهد تا عمیق‌تر در فرهنگ و زندگی مردم هند غرق شوید. برای این سفر هیجان‌انگیز و استفاده از این فرصت منحصربه‌فرد، با آژانس مسافرتی نامی گشت همراه شویداگر در فصل تابستان برنامه سفر دارید، می توانید با انتخاب تورهای تابستان هند نامی گشت ، از این جاذبه تاریخی نیز بازدید کنید و تجربه ای فراموش نشدنی رقم بزنید.
